Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa sâu sắc của bài giảng Tứ Diệu Đế

Bài giảng Tứ Diệu Đế được coi là xương sống của giáo pháp của Phật pháp. Tuy nhiên nhiều người mới tu tập chưa biết bài kinh Tứ Diệu Đế giảng giải đầu tiên cho ai cũng như nguồn gốc của giáo lý này. 

Hiểu điều đó, Trúc Lâm An sẽ vén lớp bụi của thời gian để đưa bạn trở về với lịch sử hàng nghìn năm trước, ngày bài giảng Tứ Diệu Đế ra đời. 

1. Dấu ấn lịch sự của bài giảng Tứ Diệu Đế

Theo kinh điển, trong một lần Đức Thế Tôn ngự tại khu vườn Kỳ Đà gần thành Xá Vệ, vào lúc đêm khuya, một vị trời tên Rohitassa xuất hiện và hỏi Ngài: “Có được không, bằng cách đi mãi, đi mãi, ta sẽ đến tận cùng của thế gian, nơi không còn sinh, già, bệnh, chết và tái sinh?”

Đức Phật trả lời rằng: Dù đi bao lâu, ta cũng không thể đến mức tận cùng của thế gian theo cách đó. Sự chấm dứt khổ đau không nằm ở việc đi tìm bên ngoài, mà ở việc quay vào bên trong, quán chiếu tự thân.

Câu chuyện này chính là lời dẫn nhập sâu sắc cho bài giảng Tứ Diệu Đế. Đây là bài pháp đầu tiên sau khi Đức Phật thành đạo, mở ra con đường giác ngộ cho vô lượng chúng sinh.

Đức Phật từng là một thái tử. Từ thuở còn là Thái tử, Ngài đã sống trong cung vàng điện ngọc, được vua cha che chở khỏi mọi cảnh khổ của đời sống. Tuy nhiên, qua bốn lần ra ngoài hoàng cung và chứng kiến cảnh già, bệnh, chết cùng hình ảnh một vị tu sĩ khất thực, Ngài nhận ra sự thật về khổ đau và khởi tâm tìm con đường giải thoát cho tất cả chúng sinh.

Sau sáu năm tìm thầy học đạo và năm năm tu khổ hạnh nhưng không đạt kết quả, Đức Phật lựa chọn con đường trung đạo, tránh cả hưởng lạc cực đoan và lối tu hành xác khổ hạnh cực đoan. Tại gốc cây Bồ Đề bên sông Ni Liên Thiền, Ngài nhập định sâu, quán sát thân tâm và giác ngộ chân lý và Ngài đã thành đạo.

Đức Phật nhận ra cần quay vào bên trong, quán chiếu tự thân để chấm dứt khổ đau

Ngay sau khi thành đạo, Đức Phật nghĩ đến việc chia sẻ giáo pháp vừa chứng ngộ truyền bá đến chúng sinh. Đầu tiên là Ngài nghĩ đến những người bạn cũ của. Ngài đến Vườn Lộc Uyển tìm gặp 5 anh em Kiều Trần Như đang tu theo giáo pháp Khổ hạnh và nói: “Ta đã thấy được có khổ đau, có nguyên nhân của khổ đau, có sự chấm dứt khổ đau và có con đường đưa đến sự chấm dứt khổ đau”.

Thuyết pháp Tứ Diệu Đế (tức là khổ đế, tập đế, diệt đế và đạo đế) là bài thuyết pháp đầu tiên để hình thành ba ngôi Tam bảo.

• Phật bảo: Đức Phật
• Pháp bảo: Bài giảng Tứ Diệu Đế
• Tăng bảo: Năm anh em Kiều Trần Như, cũng chính là những đệ tử đầu tiên của Đức Phật

Sau khi thuyết pháp, Đức Phật đã hóa độ được năm anh em Kiều Trần Như và các vị đó đã chứng được quả A La Hán.

2. Ý nghĩa sâu sắc của Tứ Diệu Đế

Kinh Tứ Diệu Đế giảng giải rõ bốn chân lý:

1. Khổ đế: Nhận diện sự thật về khổ đau: sinh, lão, bệnh, tử, xa lìa người thương, gặp gỡ điều trái ý, mong cầu không được.
2. Tập đế: Nguyên nhân của khổ đau: vô minh, tham, sân, si, nghiệp báo.
3. Diệt đế: Sự chấm dứt khổ đau, đạt Niết Bàn.
4. Đạo đế: Con đường thực hành dẫn đến giải thoát, tiêu biểu là Bát Chánh Đạo.

Điểm đặc biệt của bài giảng Tứ Diệu Đế là vừa lý thuyết vừa thực hành. Đức Phật không chỉ nói về bản chất của khổ đau, mà còn đưa ra giải pháp rõ ràng để con người tự mình thực chứng hạnh phúc chân thật.

Ý nghĩa sâu sắc của Tứ Diệu Đế

3. Giá trị thực tiễn khi nghe kinh Tứ Diệu Đế

Ngày nay, nghe kinh Tứ Diệu Đế không chỉ là học giáo lý mà còn là soi chiếu đời sống của chính mình. Những nguyên tắc trong Tứ Diệu Đế giúp chúng ta:

• Thấy rõ nguyên nhân khổ đau và biết cách loại bỏ.
• Sống tỉnh thức, bớt bám chấp vào cái tôi.
• Tìm được sự an lạc giữa cuộc sống nhiều biến động.

Dù đã hơn 2.500 năm, nội dung của thuyết pháp Tứ Diệu Đế vẫn còn nguyên giá trị như “liều thuốc” chữa lành tinh thần, tâm hồn của con người ở mọi thời đại.

Bài viết đã chia sẻ với bạn về lịch sử hình thành bài giảng Tứ Diệu Đế. Dù nghe bài kinh Tứ Diệu Đế qua những bản thu âm hay lời thuyết giảng trực tiếp thì chúng ta đều có thể lĩnh hội được cách nuôi dưỡng tâm từ bi và tìm ra con đường giải thoát khỏi khổ đau.